Khi buông cái ta lăng xăng thì tâm liền chánh niệm

Chánh niệm là yếu tố có sẵn trong bản chất của tâm, nhưng vì cái Ta ảo tưởng chạy theo vọng niệm nên mới thất niệm.

Do đó, khi buông cái Ta ảo tưởng xuống thì tâm lập tức chánh niệm trọn vẹn với thực tại hiện tiền, còn tầm vóc của thực tại hiện tiền đó như thế nào thì còn tùy vào mức độ khai mở của tâm bạn:

Khi tâm bạn rỗng lặng hồn nhiên, vắng bóng mọi ý niệm, thì chánh niệm là trọn vẹn với thực tại “không là gì cả” tức tánh không (suññatâ) của pháp.

Khi tâm bạn an nhiên tự tại, ở trong pháp mà không dính mắc pháp nào, thì chánh niệm là trọn vẹn với thực tại toàn diện (sabbatthatâ) vĩ mô của pháp.

Khi tâm bạn đang chú ý vào một sự kiện nổi bật đang diễn ra nơi thân-tâm-cảnh thì chánh niệm là trọn vẹn với thực tại như thị (sabhâva) vi mô của hiện tượng danh sắc.

Tuy nhiên bạn không nên chuẩn bị tâm mình một cách chủ quan để mong được trọn vẹn với thực tại tánh không (suññatâ) hoặc thực tại toàn diện (sabbatthatâ) vĩ mô, vì cho rằng tâm đó “cao” hơn tâm trọn vẹn với thực tại như thị (sabhâva) vi mô đang diễn ra nơi thân-thọ-tâm-pháp. Vì đó là tùy cảm nhi ứng của tâm có khả năng tùy duyên thuận pháp, chứ không phải là tâm còn phân biệt nhị nguyên có không, lớn nhỏ…

Chánh niệm chính là tâm trọn vẹn với thực tại ngay tại đây và bây giờ mà không khởi một niệm phân biệt nhị nguyên nào, bởi vì một niệm khởi lên là đã phân ra thiện-ác, đúng-sai, hữu-vô, cao-thấp, đốn-tiệm… của lý trí vọng thức, đó chính là lúc hình thành cái Ta ảo tưởng.

Vậy tốt nhất là bạn không nên chọn lựa hoặc tạo ra tâm chánh niệm và đối tượng để chánh niệm theo ý mình, vì như vậy không còn là chánh niệm mà cũng chẳng còn thực tánh pháp nữa.

Khi tâm bạn buông ra mọi ý đồ lăng xăng của cái Ta ảo tưởng, thì ngay đó không có thất niệm, tạp niệm hay vọng niệm (tức vô niệm) thì đó mới thật là chánh niệm, chứ tuyệt đối không có một hành động tạo tác nào gọi là chánh niệm cả.

Đừng tạo phương pháp hay lối mòn cho chánh niệm, mà chỉ cần ngay đó trọn vẹn với thực tại thì chính là tâm đang chánh niệm. Ví như yên lặng thì ngay đó cứ yên lặng chứ không cần phải chấm dứt tiếng ồn, vì khi bạn khởi tâm muốn chấm dứt tiếng ồn thì tâm bạn không còn yên lặng nữa!…

HT. Viên Minh

————–

Buông cái ta thì tâm tự vào định

Xin Thầy cho biết cách hành thiền sao cho có hiệu quả nhất? Cách ngồi, cách điều phục tâm để tâm định được sâu và thế nào là ngồi đúng cách và không đúng cách?

Trả lời:

Cứ ngồi tự nhiên thoải mái, đừng quá gò ép thân trong một tư thế nhất định nào.

Đừng cố gắng điều phục tâm, đừng bắt tâm phải định. Nếu biết buông cái Ta lăng xăng tạo tác, nỗ lực muốn trở thành, muốn bỏ trạng thái này lấy trạng thái kia, trong ý đồ tham sân mê muội thì tâm sẽ tự định một cách dễ dàng.

Chính ý chí của cái Ta muốn đạt được trạng thái định lý tưởng đã làm cho cái tâm bất an mê muội. Giống như nước, cứ để yên nó đó đừng động đậy gì cả thì nó sẽ tự không chao động.

Tại sao con muốn cái tâm định sâu mà lại cứ bắt nó phải như thế này thế kia theo ý mình? Có phải như vậy là định hay đang khuấy động nó lên?

Muốn định sâu hãy bắt đầu thận trọng chú tâm quan sát mọi việc hàng ngày một cách bình thường tự nhiên, chẳng bao lâu con thấy tâm con trầm tĩnh hơn trong mọi sự. Rồi bỗng một hôm con thấy mọi xáo trộn bên ngoài không làm ảnh hưởng tới con nữa, đó là con đã định rất sâu, sâu hơn rất xa so với tứ thiền bát định mà ngoại đạo cố gắng luyện tập để đạt thành…

—-

Đâu là chính mình và đâu là cái ta ảo tưởng?

Con xin hỏi Thầy câu hỏi này và xin Thầy giải thích cho con. Sau khi con để ý tinh tấn-chánh niệm-Tỉnh giác rồi biết cái Ta là ảo tưởng. Tại sao con thấy xa lạ với mình khi con nhìn thấy con trong gương hoặc khi cảm nhận được trong và ngoài thân?

Có khi còn hơi sợ nữa? Con cảm thấy là mình không thật và có sự tách rời ra. Sau đó thì con lại có thể trở về hiện tại quay lại với mình rồi tiếp tục với việc đang vận hành.

Con cứ thắc mắc và cảm thấy kỳ lạ quá Thầy ạ. Hay đây là con đang tự hù mình?

Con xin Thầy chỉ dậy. Con cám ơn Thầy rất nhiều.

Trả lời:

Albert Camus phát hiện trong ông cũng như trong mọi người đều có một “người xa lạ” (The Stranger). Con người hàng ngày hoạt động vui buồn khổ lạc lại chính là kẻ lạ mặt!

Ý ông muốn nói là mỗi người chúng ta đang sống như một kẻ vay mượn mọi thứ từ cuộc đời để hóa trang thành một cái “Tôi”, cái “Tôi” đó không phải là con người thật của chính mình. Rồi bỗng một ngày kia khi thấy ra con người thật của mình thì bấy giờ lại thấy “Tôi” ấy thật quá là xa lạ!

Con không ngạc nhiên sao được khi cái con tưởng là “nó” thì lại chính là con, còn cái bấy lâu con tưởng là “mình”, là “Tôi”, thì mới là người khách lạ! Vậy khi con nói trở lại với “mình” đôi khi lại chính là trở về với cái “Tôi” ảo tưởng đã quá quen thuộc lâu đời trong thế giới quy định của thế gian, để rồi khi thấy ra thân-tâm thật của mình thì… đã thành người xa lạ!

Không sao đâu con, đây là một trò chơi khám phá thú vị, khám phá ra đâu là con người ảo, đâu là con người thật của chính mình.

Bản Ngã giống như cái bóng (shade, silhouette) của pháp, nhờ cái bóng (ngã) ấy mà mình nhận ra cái thực (pháp). Người chỉ thấy cái bóng thì tưởng bóng là mình nhưng đuổi theo nắm bắt nó mãi không xong, nhưng người nhờ qua cái bóng nhận ra cái thực thì mới biết muôn đời mình vẫn là cái thực, lúc đó cái bóng cũng chỉ là cái bóng mà thôi, sao lại đuổi theo nó để kiếm tìm tự ngã!

Đơn giản thôi con, cứ trở về trọn vẹn trong sáng với thực tại thân tâm trong từng giây phút thì con sẽ thấy ngay đâu là giả đâu là thực, và kỳ diệu thay, khi con phát hiện ra rằng giả thực không hai mà cũng chẳng phải một.

Như khi con đã thấy ra con và cái bóng của mình thì cái bóng vẫn là cái bóng, không những chẳng có hại gì, mà còn nhờ nó con mới thấy ra con người thực của chính mình!…

Ôi! quả thật cuộc đời là điều kỳ diệu, không thể nghĩ bàn, phải không con?…

—

Còn “cái ta” thì còn “bất an”

Thưa Thầy, càng chú tâm quan sát kỹ bản thân sao con thấy đâu cũng toàn là bản ngã sai khiến. Như đơn giản một bước chân trái-phải hình như bản ngã cũng đã dẫn trước, khi nhận ra thế con đã buông ra trụ vào hơi thở, nhưng trong tâm vẫn còn vướng một chút gì đó con không buông được…

Trả lời: Con thấy đúng đó, ngay cả việc sắp xếp ngồi thiền của con cũng do bản ngã sai khiến. Con muốn trụ vào hơi thở cũng là ý đồ của bản ngã.

Bản ngã luôn muốn khẳng định mình và muốn đạt được điều mình mong cầu, nó rất sợ bị quên lãng vì vậy mà luôn cảm thấy bất an, nên nó càng muốn được an và luôn chứng tỏ là mình thường có mặt một cách chắc chắn.

Nó đòi tích cực miên mật để thấy sự hiện hữu của nó là thường hằng, đó chính là nguyên nhân phát sinh ra thường kiến, và cũng chính vì thế mà nó không bao giờ thấy được bản chất vô thường, khổ, vô ngã của cái ngã và pháp mà nó cho là “Ta, của Ta và tự ngã của Ta”.

Hỏi: Thưa Thầy, lúc ngồi thiền sao con ngồi được nửa tiếng đầu là có cảm giác thoải mái nhưng qua 5 phút tiếp con bắt đầu bức rứt khó chịu, con ghi nhận cái tâm lúc đó rồi con đã trú vào hơi thở nhưng tinh thần lại nản, con cũng ghi nhận trạng thái lúc đó và thế là con xả thiền… Con như thế là thiếu cái gì đó đúng không Thầy?

Ngày con ngồi hai thời thôi lúc đi ngủ và sáng thức dậy.

Trả lời: Thiền thực ra là chỉ soi thấy mọi hoạt động của bản ngã để trả pháp về với thực tánh tự nhiên của pháp chứ không còn tạo tác theo ý đồ của bản ngã nữa. Sự phát hiện một số hoạt động của bản ngã nơi con là đúng, nhưng nên tiếp tục phát hiện nó nhiều mặt hơn nữa chứ không nên để nó đánh lừa bằng cách giúp nó thực hiện ý đồ qua cái gọi là “ngồi thiền” để thỏa mãn nó.

Bản ngã muốn ổn định vững chắc nên nó quyết tâm ngồi thiền, nhưng bản chất của nó là bất an nên chính nó lại không nhẫn nại được. Cho dù nó có đạt được như ý thì rồi nó cũng muốn cao hơn, vĩ đại hơn… nên rốt cuộc vẫn bất an!

Nên Đức Phật mới nói “Tam giới bất an như ngôi nhà lửa” là vậy…

—-

Cái ta chân thật (Tác giả: Cao Thăng Bình)

“Thật sự không có gì là của ta và cũng không có gì không phải của ta…”

Ngồi thiền giúp ta quán chiếu nhận ra bản ngã để thấy được cái ta chân thật và cái ta thân xác. Chúng là một nhưng không phải là một. Trong khi cái ta thân xác thì nặng trịch đang ngồi đó, cái ta tri kiến lại tự do không ngăn ngại. Cái ta chân thật có thể quan sát cái ta thân xác như thể đang quan sát người khác.

Ngồi thiền giúp ta quán chiếu để thấy và biết rõ vạn pháp quanh ta. Cái ta chân thật chính là một phần của vạn pháp, mọi vật thực sự không thể tách rời. Cũng vì thế, ta thấy không có gì để buông bỏ và cũng không có gì cần buông bỏ.

Ngồi thiền giúp ta quán chiếu để tiếp xúc và thấy mình là một phần không tách rời của vũ trụ. Khi vũ trụ thay đổi thì ta thay đổi. Vì ta là một phần của vũ trụ nên ta thấy vững vàng, an định, hạnh phúc, không còn đau khổ. Thật sự không có gì là của ta và cũng không có gì không phải của ta.